ارزیابی عملکرد کارکنان در دانشگاه

اهمیت و ضرورت ارزیابی عملکرد 

در عصر اطلاعات، دانش و نبود امنیت، ارتش هایی که از منابع انسانی تربیت یافته بی بهره اند، با تحقیر، ناکارآمدی و ظلم پذیری از دولت های قدرتمند مواجه هستند. نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران برای تامین و اعتلای ارزشهای ملی و اثرگذاری در تحقق سند چشم انداز، نیازمند توسعه و پیشرفت در زمینه تربیت منابع انسانی و در نتیجه ارتقای سطح اثربخشی عملکرد سازمانی است. تعلیم و تربیت از مهم ترین و اصلی ترین اولویت های سازمان برای توانمند سازی منابع انسانی و بهبود عملکرد سازمانی است. ارزش و اعتبار عملکرد نیروهای مسلح در گرو نقش آفرینی موثر در تحکیم و توسعه امنیت است که این مهم توسط منابع انسانی تحقق می یابد. با توجه به روند عملکرد دشمنان نظام اسلامی و گسترش بحران آفرینی و دخالت های نظامی آنان در منطقه، عملکرد منابع انسانی جایگاه ویژه ای یافته است. مراکز آموزش عالی نظامی در ساختار نیروهای مسلح دارای نقش راهبردی است و نتایج عملکرد آنها نقش حیاتی در اعتبار و اقتدار نیروهای مسلح خواهد داشت(رشید زاده، 1391).
یکی از مهم ترین مراکز نیروهای مسلح، دانشگاه های آن است که " با دو هدف به کار و تحصیل اشتغال دارند، هدف اول دانش و هدف دوم آمادگی و تربیت نظامی " است (امام خامنه ای، 1383).

دانشگاه، کانون عالی ترین پیشرفت های علمی در همه زمینه ها است که موجب اعتلای علم و دانش در جامعه می شود. از آغاز پیدایش دانشگاه در جوامع مختلف تا به امروز تغییرات و تحولات بسیاری در نظام های آموزشی روی داده است. وقتی مردم کشورها در دوره های خاصی دانشگاه را قادر به پاسخگویی به مسایل و مشکلات و نیازهای خود نیافته اند، به اشکال گوناگون، نارضایتی خود را بروز داده و توانایی و کارایی مدیران، رهبران و کارکنان را زیر سئوال برده اند و بدیهی است امروز هم به مدیریت های نامطلوب و غیرموثر که به از هم گسیختگی نظام آموزشی منجر می گردد بی توجهی نخواهند کرد(نیکنامی،1377،4). بنابراین باید به آموزش و تربیت تخصصی افرادی مبادرت کرد که واجد ویژگی های بارز و حرفه ای مدیریتی هستند، بعبارت دیگر، باید سرمایه گذاری برای آموزش و آماده سازی مدیران آموزش عالی در دانشگاه در اولویت قرار بگیرد. باید قابلیتها و توانایی های بالقوه مدیران تا حد امکان رشد و پرورش یابد. در این میان توجه عمیق به شاخص های عملکردی که از یک طرف نماینگر واقعیت های موجود در عرصه فعالیت ها در یک سازمان هستند و از طرف دیگر سنگ زیر بنای ارزشیابی محسوب می شوند، می تواند در شناسایی و درک بهتر خلاء ها، نارسائی ها و کمبودها، سنجش فعالیت های کارکنان و در شکل دهی برنامه های آینده جهت جذب کارکنان کارآمد و اتخاذ تصمیم گیری بهتر در سطح سازمان موثر واقع شود. دانشگاه منبع شناخت، پرورش و رشد توانایی ها و استعدادها و خلاقیت های دانشجویان است. 

برای دستیابی به اهداف مورد نظر در دانشگاه می بایست هریک از زیر نظام های تشکیل دهنده دانشگاه چه دولتی و غیر دولتی با توجه به نیازهای محیطی به تدوین رسالت، ماموریت و هدف های ویژه بپردازد. برنامه ریزی نخستین وظیفه مدیریت است و در راستای این کارکرد مناسبترین اقدامات جهت برآورد هدف ها صورت می پذیرد و سپس سازماندهی انجام می گیرد و آنگاه برنامه ها به اجرا در می آید. در این فرایند فعالیت از اولین مرحله درونداد تا آخرین مرحله نظام آموزشی یعنی بروندادها، باید به ارزشیابی اقدامات عمل شده و نتایج حاصله از آن پرداخت به عبارت دیگر باید، از داده های بدست آمده جهت قضاوت درباره مطلوبیت هدف ها، برنامه های عملیاتی و طرح های اجرایی به منظور نیل به تصمیم گیری در باره امور کلی یا جزئی در درون این سیستم استفاده کرد. ارزیابی باید بر کارکردهای گوناگون کارکنان اشرافیت داشته باشد، چه این کار موجب می شود تا بهره گیری هرچه بیشتر از منابع هدف های مطلوب امکان پذیر شود. یکی از مباحث مورد نظر در توسعه این است که آگاهی از نتایج موجب بهبود عملکرد می شود. به عبارت دگر اگر کارکنان به هنگام فعالیت یا در پایان دوره فعالیت از نتایج کار خود اطلاع حاصل نمایند لاجرم این شناخت از عملکردهای جاری، عملکردهای بعدی آنان را تحت تاثیر قرار می دهد و با مدد گرفتن از شیوه های جدید موجب بهبود کار می شوند. واقعیت این است که رفتار کارکنان در هر لحظه بطور ضمنی یا بطور صریح تابع اطلاعاتی است که از یک موقعیت بدست می آید.

 اگر این اطلاعات تغییر کند رفتار نیز به تبع آن تغییر می یابد. بعبارت دیگر اگر کارکنان نسبت به رفتاری که انجام می دهند آگاهی یابند به تناسب نوع شناخت، رفتار آنان نیز دستخوش تغییر می گردند و در نهایت موجب بهبود در فرآیند فعالیت های سازمانی در گذر بعدی می شود. دانشگاه همانند دیگر سازمان ها از نظر مشکلات علمی در برنامه ریزی نیروی انسانی، سازماندهی، هماهنگی، هدایت و کنترل، به ارزیابی عملکرد برنامه های اجرایی و کیفیت و اثربخشی کار نیاز مبرمی دارد تا معلوم گردد اقدامات و عملیات انجام شده تا چه حد با هدف ها، ملاک ها و موازین پیش بینی شده تطابق و همخوانی دارد. در این راستا بی گمان ارزیابی عملکرد را باید اصلی جداناپذیر از نظام برنامه ریزی دانست. نظام ارزیابی  علمی و توانمند می تواند منجر به رشد و شکوفایی دانشگاه و کارکنان آن شود و از پدید آمدن کاستی در کار، پیشگیری کند و چاره های کارساز برای از میان برداشتن چالش ها را فراهم آورد. ارزیابی عملکرد در دو زمینه اساسی انجام می شود: اول ارزشیابی از افراد و کسانی که در سازمان به انجام وظایف معینی مشغولند و دوم از برنامه ها و طرحهایی که این نیروها در یک سازمان یا نهادها به انجام می رسانند. 

در این مسیر ارزیابی عملکرد نیروی انسانی به دو منظور انجام می پذیرد:
الف) بهتر کردن عملکرد کارکنان و استفاده کامل از نتایج آن در اجرای وظیفه ها و ماموریت های مربو

ط به محیطی که در آن فعالیت دارند.ب) فراهم آوردن اطلاعات درست جهت تصمیم گیری ها با توجه به این نکات، ارزیابی عملکرد در واقع به گردآوری اطلاعات درباره رفتارها می پردازد و برای آسان کردن داوری و قضاوت درباره افراد و بالندگی آنان بکار می رود.
برای نائل آمدن به مقصود نظام ارزیابی عملکرد از کارکرد افراد به ویژه در بخش کارکنان، لازم است نظام ارزیابی از حساسیت لازم برای تشخیص رفتارهای اثربخش، کم اثر یا بی اثر برخوردار باشد. به عبارت دیگر چنانچه ارزیابی عملکرد کارکنان برای تشخیص قدرت و ضعف از حساسیت بهره مند نباشد نمی توان از نتیجه های آن برای تامین مقاصد و رشد و پویایی در ابعاد مختلف بهره برد از طرفی نظام ارزیابی عملکرد می بایست به کار و عمل افراد مربوط باشد و همچنیین وسایل و لوازم سنجش و اندازه گیری باید از اعتبار کافی برخوردار باشد تا داوری و قضاوت درست انجام گیرد. بنابراین اگر بخواهیم از این زاویه وارد شویم که ارزیابی عملکرد کارکنان باید دشواری ها را نمایان گرداند و اینکه تشخیص چاره ها را آسان سازد، در این میان توجه عمیق به شاخص های عملکردی در شناسایی و درک بهتر خلاء ها، نارسائیها، کمبودها و در بهبود برنامه از جهت کمی و کیفی کمک شایانی می کند(یادگاری و علوی،1387).